Kopanino

Kopanino jest niewielką wsią pod Toruniem. Zachował się tu cmentarz ewangelicki z XIX wieku. Co ciekawe na cmentarzy istniała też dzwonnica zbudował ją Rudolf Karling, on sam został pochowany na tym cmentarzu. Spod jego ręki wyszedł również ołtarz w kościele w Grabowcu. Cmentarz po wojnie podzielił los innych w okolicy, choć jest jednym z najlepiej zachowanych w powiecie. Zachowało się tu dużo ogrodzeń, krzyży i tablic. Cmentarz w porze letniej jest bardzo zarośnięty.

A tutaj prawdziwa ciekawostka, zdjęcie cmentarza z 1944 roku: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=254058844664312&set=a.192045987532265.43761.136198609783670&type=1&theater
Oprócz tego we wsi istniała/istnieje szkoła ewangelicka. Czy istnieje nie wiem, ale postaram się tego dowiedzieć.

Stanisławka

Stanisławka, wioska ukryta w lasach w gminie Zławieś Wielka. Zapomniana, choć nowobogackie domy można tu spotkać. Dziś już mało kto pamięta że istniał tu cmentarz ewangelicki. Niewielki ukryty w lesie między wzniesieniami i bagnami. Po 1945 roku na terenie przy cmentarzu (prawdopodobnie i na cmentarzu) została utworzona żwirownia. Teren zniwelowano i cmentarz też. Teraz miejsce gdzie istniał cmentarz można poznać po rosnącym tam barwinku. Oprócz tego ocalał jeszcze niewielka podstawa ogrodzenia jednego z grobów.

Spis mieszkańców Stanisławki z 1908 roku.

Obok nieczynnej piaskowni stoi kapliczka ,co ciekawe zbudowana już w 1945 roku:

Mapa wioski z 1940 roku:

We wsi istniała też gospoda której właścicielem był Ferdynand Lau. Obecnie w tym miejscu stoi dom z lat 80 XX w.

Zławieś Wielka - kościół z tablicą żołnierzy poległych w I w.ś.

Tworzenie nowej struktury kościelnej w Złejwsi Wielkiej trwał stosunkowo długo od 1896 r., gdy powstał wikariat, w skład którego weszło 16 wiosek do 1903 r.- momentu powołania urzędu pastora pomocniczego, któremu w latach 1904-1905 wybudowano okazałą pastorówkę, obecnie zamieszkałą przez dwie rodziny. Ówczesna wieś była zamieszkana w większości przez ewangelików Niemców i potomków Holendrów ( w 1885 r. było ich 246) oraz zaledwie przez 5 katolików, prawdopodobnie Polaków. Plany budowy obecnie istniejącego kościoła w stylu neoromańskim zostały zatwierdzone spośród kilkunastu projektów w 1894 r., po powołaniu komisji złożonej z mieszkańców kilku wsi. Ufundowano wtedy nowe miejsce pod budowę, a na potrzeby inwestycji uchwalono specjalny podatek od mieszkańców. Ten ostatni fakt potwierdza fragment sprawozdania z wizytacji z 1926 r., gdzie zapisano „wszelkie służące Bogu budynki społeczność Złejwsi sprawiła sobie z własnych środków” , ale z drugiej strony podkreślano „Mieszkańcy niziny zostali uparci i nie bardzo szczodrobliwi”. Wiosną 1895 r. położono kamień węgielny, a prace budowlane ruszyły jesienią po poświęceniu terenu. Rok później w firmie Wittk z Elbląga zamówiono organy, które bezpowrotnie zniszczono po II wojnie światowej. Pierwszy etap budowy kościoła zakończono w 1898 r., ale bez wykonania mierzącej 26,20 m wieży, gdyż nie wystarczyło na to funduszy. Ostatecznie prace zakończono dopiero w 1908 r., gdy podwyższono wieżę o 5,15 m i zawieszono dzwony. Dobudowano wtedy kruchtę z lewej strony od głównego wejścia i zamówiono zegar z cyferblatami, którego jednak nigdy nie zakupiono. Pomimo tego zawieszono żelazne tarcze, ostatecznie usunięte w 1999 r. Prawdopodobnie na przeszkodzie zakupu zegara stanął wybuch I wojny światowej w 1914 r., podczas której władze niemieckie także skonfiskowały kościelne dzwony. Szczupłość materiałów i brak badań sprawia, że obecnie jest trudno wymienić ówczesnych duszpasterzy- w 1908 i 1919 r. pastorem w Złejwsi Wielkiej był Niemiec Otto Prinz. Pod koniec lat dwudziestych XX w. funkcję pastora w Złejwsi Wielkiej objął Kurt Krause, niemiecki nacjonalista, znany później ze swych prohitlerowskich orientacji, który z dużą pompą organizował w kościele wieczorne spotkania Niemców. Dzięki jego działalności podwyższono podatki na kościół i po raz drugi ufundowano dzwony oraz założono chór. W 1939 r., na dwa dni przed wybuchem wojny, niemiecki pastor został aresztowany przez Polaków podczas przenoszenia karabinów do kościoła.Podczas działań wojennych w latach 1939-1945 bryła kościoła w Złejwsi Wielkiej nie został uszkodzony, ale sam obiekt został pozbawiony wyposażenia liturgicznego. Przejęcie kościoła przez katolików nastąpiło w 1948 roku.

Kościół i pastorówka około 1908 rok. Widać też cmentarz przykościelny.

 

Wnętrze kościoła, po prawo tablica żołnierzy poległych w I w. ś. z wiosek: Toporzysko, Zławieś Wielka, Zławieś Mała, Gutowo, Pędzewo. Zniszczona po 1945 roku.

 

Ołtarz kościelny 1908 rok.

 

 Organy 1908 rok. 

 

Moment przywiezienia dzwonu do kościoła.

Kościół obecnie:

 

 

Pastorówka

Pastorówka w Złejwsi została zbudowana w 1905 roku. Obecnie są tu mieszkania.

 

 

 Szkoła ewangelicka

We wsi zachował się budynek dawnej szkoły ewangelickiej zbudowany w 1909 roku. W latach 90 budynek przedwojennej szkoły powiększono dobudowując nową część.

 

 

Cmentarz przykościelny

 Cmentarz przykościelny został założony wtedy co kościół około 1900 roku. Po1945 roku został zniszczony. Choć na zdjęciu kościoła z lat 70 widać resztki zniszczonych nagrobków. Obecnie jest to teren zielony. W ostatnich latach zbudowano tam kapliczkę.

 

 

 

Fragment tablicy nagrobnej-ostatni ślad po cmentarzu.

  Cmentarz ewangelicki II

Cmentarz ewangelicki w Złej Wsi istniał do 1979 roku. Po 1945 roku cmentarz został zdewastowany. W 1979 roku cmentarz zlikwidowano. Nagrobki rozbito po czym zostały załadowane na przyczepy i wywiezione gdzieś do Smolna. Od tego czasu na cmentarzu odbywają się pochówki katolickie.

 

 

 

 

Dworzec

Dworzec nieistniejącej kolei prowadzącej z Torunia do Czarnowa. Obecnie budynek mieszkalny.

 

W Złej Wsi istnieje jeszcze cmentarz ewangelicki I i dawna gospoda, obecnie w jej miejscu stoi "Zajazd pod Gołębiem".

Wszystkie zdjęcia archiwalne i historia kościoła pochodzą ze strony : http://www.zlawies.pl/