Nieco dalej od Heimatu: Śrem i jego dawni mieszkańcy

Ten post poświęcony będzie dawnym mieszkańcom Śremu narodowości niemieckiej i żydowskiej. Śrem w przeciwieństwie do innych miast w Prowincji Poznańskiej (Provinz Posen) posiadał 65,3% % ludności polskiej. Ludność niemiecka stanowiła około 28,6 %, żydowska 4,5 %. Najwyższy stan ludności żydowskiej w Śremie zanotowano w 1849 roku było to 1166 osób czyli 30 % mieszkańców Śremu. W 1920 roku w Śremie były tylko 4 rodziny żydowskie, później ta liczba zmalała do 3. Na terenie powiatu Śremskiego istniało 6 synagog : Śrem, Dolsk, Książ, Kórnik (ob. powiat Poznański), Bnin (ob. powiat Poznański), Jaraczewo (ob. powiat Jarociński).

W miejscu dzisiejszej ulicy Piłsudskiego stała śremska synagoga. Zbudowana około 1830 roku. W 1939 roku hitlerowcy zamienili synagogę na magazyn materiałów budowlanych. Po wojnie w synagodze umieszczono umieszczono magazyn mebli. Zdewastowaną synagogę rozebrano w latach 60 XX wieku. W jej miejscu poprowadzono "trasę mostową" obecną ulicę Piłsudskiego.

 

Zdjęcie pochodzi ze zbiorów Muzeum Śremskiego 

Oprócz tego w Śremie istniał cheder czyli szkoła żydowska. Zbudowana była w 1836  roku. W 1939 roku szkoła została zdewastowana, po 1945 roku była zmieniona na mieszkania. W latach późniejszych szkoła została rozebrana. Dziś w tym miejscu jest parking. Istniała na rogu ulicy Szewskiej i Młyńskiej.

Zdjęcie pochodzi ze zbiorów Muzeum Śremskiego 

Cmentarz żydowski w Śremie powstał pod koniec XVIII wieku. Cmentarz został zlikwidowany przez hitlerowców w 1939 roku. Istniał na nim dom pogrzebowy. W 2011 roku postawiono pomnik upamiętniający cmentarz.

 

 

 

 

Kościół św. Ducha w Śremie został zbudowany na przełomie XVI i XVII wieku w miejscu wcześniejszego. Obok kościoła istniał szpital.Wraz z napływem protestantów na początku XIX wieku pojawiła się potrzeba stworzenia ewangelickiego kościoła. 30 grudnia 1837 roku ewangelicy weszli w posiadanie kościoła i stojącego obok niego szpitala. Od tego czasu szpital pełnił role pastorówki. Po 1945 roku pastorówka została zamieniona na przedszkole, w latach późniejszych była rozebrana. Po drugiej wojnie światowej kościół zajęli katolicy. Dziś jest to kościół parafialny pw. św. Ducha. 

Około 1900 roku

 Szkoła ewangelicka w Śremie została otwarta 2 września 1913 roku. Po 1945 roku stała się męską szkołą. Obecnie jest to szkoła podstawowa nr 3. 

 

Cmentarz ewangelicki  w Śremie powstał około 1837 roku.W trakcie wojny cmentarz został podminowany. Po wojnie kilka osób zostało przez to kalekich. Po 1945 roku część cmentarza z kostnicą przyłączono do terenu wojskowego. Kostnica została zamieniona na magazyn, nagrobki wokół niej zlikwidowano. W latach 50 cmentarz był już kompletnie zdewastowany. Nagrobki porozbijane, ogrodzenia nagrobków poniszczone, dużo śmieci, teren bardzo zarośnięty. Po wojnie miały miejsce trzy pochówki w 1952, 1954 i 1957. W 1967 roku cmentarz zamknięto. W 1968 roku został zlikwidowany. Szczątki zostały ekshumowane na cmentarz parafialny. Co się stało z nagrobkami nie wiem. W latach późniejszych kaplice rozebrano. W 2010 roku ustawiono kamień pamiątkowy. W miejscu cmentarza można znaleźć podmurówkę z cegły, ostatni ślad po nagrobku.

 

  

 

 

  W następnym poście pojawi się śremski rynek i inne ciekawe miejsca Śremu.

Weese uratowany !

  W nawiązaniu do ostatniego postu chciałem ogłosić dobra nowinę. Płyta nagrobna Roberta Weesego zostanie uratowana! Zainteresowało się nią Muzeum Okręgowe i powstające Muzeum Piernika.
W wydaniu gazety "Nowości" z dnia 10.8.13 możemy znaleźć artykuł:

A tutaj w wersj internetowej.

Zatarte ślady przeszłości na cmentarz św. Jakuba w Toruniu

Tegoroczna zima nie wszystkim wyszła na złe. Na pewno nie cmentarzowi św. Jakuba. Jak na innych toruńskich cmentarzach można tu znaleźć nagrobki które przed 1945 rokiem służyły komuś innemu. Do 1945 roku cmentarz należał do parafii ewangelickiej św. Trójcy i katolickiej św. Jakuba. Część ewangelicka wynosiła 1,27 a katolicka 0,93. Po 1945 roku cały cmentarz został zajęty przez katolików z parafii św. Jakuba. Teoretycznie nie zachował się żaden niemiecki nagrobek. Ale wystarczy się choć trochę przyjrzeć nagrobkom powstałym po 1945 roku.

Informacje ze strony: https://kamiennakamieniu.wordpress.com/


 

 

Do niedawna zasłonięty smołą ślad po wcześniejszym "właścicielu"

nagrobka

 

Tył już dokładnie zatarty.

Na tych nagrobkach już napisy zostały dokładnie zatarte:

 

 

 

 

 

Zimowe ujęcia przerobionych nagrobków:

 

 

 

 

 

 

Oprócz tego zostały też marmurowe tabliczki  na których nie zatarto napisów:

 

 

 

 

 

 

 

Ale teraz szczególna ciekawostka. Ten grób przed 1945 leżał w ewangelickiej części cmentarza. Po 1945 roku trafił do części cmentarza która przed wojną należała do katolików. Jest to tablica nagrobna Roberta Weesego. O samej osobie za chwilę, teraz pora pokazać płytę która służy od 1945 roku służy Franciszkowi Śmigalskiemu:

 

A oto jeden z plusów zimy, nagrobek od mrozów odkleił się od "reszty":

Robert Weese urodził się 13 grudnia 1843 roku. W 1867 roku został czwartym właścicielem największej obecnie firmy produkującej znane na cały kraj toruńskie pierniki. Niestety po 1945 roku jego nagrobek zniszczono. Ocalała tylko tablica dzięki temu że została skradziona. Robert Weese zmarł w bardzo młodym wieku miał zaledwie 32 lata. Zarządzał spółką tylko 8 lat. Jak możemy przeczytać na nagrobku zmarł 21 sierpnia 1875 roku w Winterberg w Szwajcaria. Dlaczego ? tego już pewnie się nie dowiemy. Jeszcze jedno jest to najstarszy zachowany nagrobek na cmentarzu.

A oto Robert Weese:

Właściciele firmy do 1905 roku:

Więcej o historii firmy możemy znaleźć w broszurce wydanej w 1905 roku:  http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=75667

A także na stronie firmy: http://www.kopernik.com.pl/