Brzozówka i Głogowo

Tym razem znowu nie będzie Prus Zachodnich, tylko Kongresówka a właściwie dwie olęderskie wioski położone na dawny pograniczu. Pierwsza to  Brzozówka oddalona 3 km od dawnej prusko-rosyjskiej granicy. Została założona przez Olędrów w XVIII wieku. W 1921 roku posiadała 226 mieszkańców z czego 118 Niemców ewangelików i 107 Polaków katolików. Miejscowi ewangelicy posiadali tutaj kaplice połączoną z jednoklasową szkołą ewangelicką  i mieszkaniem pastora oraz cmentarz. Kiedy powstała dokładnie kaplica nie wiadomo. Na pewno istniała już przed 1888 rokiem podobnie jak szkoła. Wraz z opuszczeniem wioski przez Niemców w 1945 roku kaplica została przebudowana na szkołę podstawową. Pomieszczenie dawnej szkoły ewangelickiej stało się mieszkanie kierownika szkoły. Od 1 września 1945 roku naukę rozpoczęły dzieci z I, II i III klas. Z czasem ich liczba wzrosła do klasy VII. Na początku lat 80 budynek szkoły był już w fatalnym stanie. W 1990 roku zdecydowano się go rozebrać. W jego miejscu jeszcze w 1990 roku zbudowano nową szkołę. Obecnie po ewangelickiej szkole i kaplicy nie ma żadnego śladu.
Kolejnym wartym opisania miejscem we wsi jest cmentarz ewangelicki, który powstał w XIX wieku. Po 1945 roku został zdewastowany. Parę lat temu na cmentarzu odbyła się renowacja, jak widać na zdjęciach  jeszcze raz by się w tym miejscu przydała.

Kamieniarz Bradtke musiał mieć dużą renomę skoro jego nagrobki trafiły nawet do oddalonej o 70 km od Bydogszczy Brzozówki

 

Nie warto nic planować...

 

 

 

 

 

Obecnie w podtoruńskich wioskach powstają osiedla jednorodzinnych domków które stopniowo wypierają ich oryginalną zabudowę, tak jak to się stało tutaj. Dziś w Brzozówce ostatnim śladem po dawnych mieszkańcach jest tylko cmentarz, Nie zachował się żaden przedwojenny budynek. W ostatnich latach liczba mieszkańców wsi wzrosła aż do 1600 osób.

Sąsiadujące z Brzozówką, Głogowo zostało założone przez Olędrów w XVIII wieku. W 1926 roku posiadało jedynie 46 mieszkańców. Z czego 30 Niemców ewangelików i 16 Polaków katolików, obecnie jest większe od Brzozówki i posiada aż 1700 mieszkańców. Miejscowi ewangelicy chodzili na nabożeństwa do pobliskiej Brzozówki i tam też mieli szkołę. W Głogowie posiadali niewielki cmentarzyk ewangelicki który niedawno został uporządkowany. Obecnie na cmentarzu zachowały się tylko 3 nagrobki i 2 podstawy po krzyżach. Podobnie jak w pobliskiej Brzozówce nie zachowały się tu żadne inne oprócz cmentarza ślady po dawnych mieszkańcach.

 

 

Mathilde Schawge

 

 

 

 

 

 

 

 Źródła: 

1. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom 6 

2. Historia szkoły w Brzozówce 

3. Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej, Tom I